Klasztor Cystersów w Oliwie, założony w 1186 roku przez księcia gdańskiego Sambora I, stanowi jedno z najważniejszych dziedzictw Pomorza. Powstał jako filia cysterskiego klasztoru w Kołbaczu, a jego historia sięga romańskich początków, kiedy to w XIII wieku zbudowano prezbiterium bazyliki oraz wschodnie skrzydło klasztoru z dormitorium. Późniejsze gotyckie rozbudowy nadały kościołowi obecny kształt, wzbogacając go o takie elementy, jak kaplica Świętego Krzyża z XV wieku, czy budynek Domu Bramnego.
W czasach nowożytnych klasztor doświadczył wielu zniszczeń, m.in. w 1577 roku, co wymagało odbudowy i modernizacji. Wprowadzono nowe więźby dachowe, odbudowano sklepienia i rozbudowano zaplecze gospodarcze. W XVII wieku wzbogacono kościół o kaplice Pięciu Ran i Mariacką, a otaczający kompleks ogród przekształcono w stylu barokowym. Znaczącym wydarzeniem było podpisanie w klasztorze traktatu pokojowego zwanego pokojem oliwskim w 1660 roku, kończącego wojnę polsko-szwedzką.
Pod koniec XVIII wieku, za czasów opata Jacka Rybińskiego, opactwo przeżyło okres rozkwitu. Powstały nowe zabudowania, jak Nowy Pałac Opacki i Stajnia Opacka, a ogród opacki został przeprojektowany przez ogrodnika Johanna G. Saltzmanna. Niestety, w 1772 roku opactwo zostało przejęte przez Prusy, a jego majątek skonfiskowano.
W 1831 roku klasztor został ostatecznie skasowany, a kościół parafialny podniesiono w 1925 roku do rangi katedry w nowo ustanowionej diecezji gdańskiej. Dziś dawny klasztor w Oliwie pozostaje cennym pomnikiem historii, łączącym w sobie romańską prostotę, gotycką monumentalność i nowożytną elegancję.